مراتب طهارت در نماز 2

مرتبه دیگر از طهارت باطن، طهارت از سرگرمی به علوم ظاهری است. خواه آن علوم جزء علوم مادی باشد مثل فیزیک و ریاضی و پزشکی و امثالهم و خواه علوم الاهیات مثل فقه و اصول و فلسفه و کلام و امثالهم. حتی علم عرفان مصطلح که حاصل درس و بحث و کتاب است نیز جزء علوم ظاهری محسوب می شود. اگر از اینها برای شناخت مقدماتی خدا و دین حق بهره مند گردد مفید است و گرنه اگر به آن دلخوش کند و فکر کند که همه حقایق در نزد اوست و به مدرکی دانشگاهی یا فقاهت حوزوی مغرور شود از راه حق بازماند. مرتبه دیگر که معمولاً برای اهل ریاضت و سلوک مطرح می شود؛ طهارت از سرگرمی و احتجاب به مکاشفات برزخی و مثالی است. این مرتبه از سلوک، چالش بسیار بزرگی برای اهل سلوک است که نیاز به استاد کامل و ریاضت باطنی دارد و گرنه بسیار در آن غرق می گردند و همچون فرعون کوس انا ربکم الاعلی سر می دهد و خود و دیگران به مهلکه می برد. مثلاً بسیار دیده شده شخصی با خوابی و یا کشفی چنان مغرور و مشعوف شده که دیگر خدا را بنده نیست. مشاهده افکار مردم و یا شفای بیماران و  اطلاع از آینده و مشاهده جن و ملائکه و عالم برزخ و امثالهم می تواند سالک را از راه خدا و توجه به حق تعالی باز دارد و سرگرم خود کند. بسیاری از افراد در این مرحله گمراه می شوند و دیگران را نیز به گمراهی می کشانند. فکر می کنند که از اولیای خدا شده اند و دائم در حال خود نمایی به مردم هستند و تصور می کنند که به خلق خدا کمک می نمایند. لذا باید انسان به مکاشفات مغرور نشود و اگر به ولیی از اولیاء الهی دسترسی دارد به او عرضه نماید و از او راهنمایی بخواهد. ابن عربی می گوید بسیاری از افراد را مشاهده نموده که بازیچه جن شده و به انحراف رفته اند. 

مرتبه دیگر از طهارت؛ طهارت از توجه به خلق و هر چه جز محبوب و معشوق حقیقی است. در این مرتبه سالک به هیچ چیز از دنیا و آخرت توجه ندارد نه مواهب دنیوی و مادی و نه حتی نعمتهای برزخی و اخروی. حتی به بهشت هم توجه ندارد. الهی بهشت بی یاد تو درد و داغ است. برای او مهم نیست که در دنیا برای او چه می گذرد و یا حتی مکاشفه باطنی و قدرتهای باطنی دارد و یا ندارد زیرا به هیچوجه توجهی به اینها ندارد و همه را دنیا به معنای دون و پست می داند و فقط به دنبال معشوق می رود.

مراتب بعدی طهارت مخصوص اولیای الهی است. که شامل فناهای افعالی و صفاتی و ذاتی است که شرح آن در پستهای قبلی ذکر شده است. و بالاترین مرتبه طهارت که در واقع بالاترین مقام انسانی است؛ خاص اولیای کامل مکمل است که نه خلق حجاب ایشان است و نه حق حجاب خلق برای آنهاست. یا به عبارتی دیگر آنها از غلبه تجلیی بر تجلی دیگر طهارت می جویند. این مطلب را در مباحث اسماء توضیح داده ایم.