تفاوت "اهل" با "اصحاب"
در قرآن و روایات گاهی از کلمه اهل و گاهی از کلمه اصحاب استفاده گردیده است. اغلب اهل ظاهر این دو کلمه را مترادف تصور می کنند در حالی که ادبیات قرآن به قدری دقیق است که کلمه مترادفی در آن وجود ندارد. در قرآن کلمه اهل به کلماتی همچون تقوی، مغفرت، کتاب، قریه، مدینه، نار، جنت، بیت، مدین و ذکر اضافه شده است. کلمه اصحاب نیز به کلماتی مثل نار و جنت، شمال و یمین، مشأمه، میمنه، صراط السوی، جحیم، سعیر، موسی، قبور و اعراف اضافه گردیده است.
به نظر می رسد همانطور که مرحوم حاج آقا دولابی رضوان الله می فرمود، پیوستگی"اهل" با مضافش بیش از پیوستگی "اصحاب" با مضافش باشد. بدین معنا که اهل هرگز از آدمی جدا نمی شود ولی اصحاب چیزی ممکن است ازو جدا شوند و دیگر اصحابش نباشند. مثلاً اهل النار کسانی هستند که از نار جدانشدنی هستند و همیشه با او خواهند ماند اگرچه از آن لذت ببرند ولی اصحاب نار ممکن است روزگاری از نار بیرون روند. ما این بحث را در خلود عذاب قبلاً گفته ایم. اهل جنت و بهشت نیز هرگز از بهشت بیرون نخواهند رفت و ازو جدا نمی شوند چه در دنیا و چه در آخرت. نکته قابل توجه اینکه فقط دو کلمه نار و جنت در قرآن هم اهل دارند و هم اصحاب. ولی بقیه کلمات بین این دو اصطلاح با یکدیگر متفاوت است. نکته دیگر اینکه در کلماتی که فقط اهل به آنها منتسب هستند و اصحاب ندارند شاید اشاره به آن باشد که غیر اهل به آنها راه ندارند و بهره ای از آن نمی برند. مثلاً نمی شود کسی گاهی متقی واقعی باشد و گاهی متقی نباشد. در نتیجه ما اصحاب تقوی نداریم بلکه اهل التقوی داریم.
اما در مورد لغاتی مثل قریه یا مدینه همانطور که قبلاً در مطلبی به آن اشاره شده، به معنای شهر و روستای متعارف نیست و گرنه نمی توان به ساکنین آن "اهل" گفت چون عده ای از روستا به شهر می آیند و بالعکس. پس شهر یا مدینه در ادبیات قرآن به معنای عالم توحید و موحدان و روستا یا قریه به معنای دنیا و کثرات است.به عبارت دیگر اهل مدینه اهل آخرت و اهل قریه اهل دنیا هستند. الله اعلم بالصواب.
